STRESSİZ BİR YENİ YIL
( T Ü K E N M İ Ş L İ K )
Yoğun bir tempoyla geçirdiğimiz bir yılı daha geride bırakmaktayız. Zaman zaman stresli zaman zaman mutlu geçen bir yıl.
Yeni yıl eski defterlerin kapanıp, yeni planların, hedeflerin belirlenmesi için güzel bir fırsattır. Bu yazıda stres kaynaklarımız, iş tempomuz, iş yoğunluğunun verdiği tükenmişlik hissi ile tükenmişliğin belirtileri ve buna karşı alınabilecek önlemlere bir göz atmak istedik.
Tükenmişlik nedir?
Uzun çalışma süreleri ile ortaya çıkan aşırı duygusallık, yorgunluk ve bunun sonucunda iş ve sorumlulukları yerine getirememe durumunu tükenmişlik olarak adlandırmaktayız. Özellikle yüz yüze çalışılan mesleklerde, bireylerin duygusal yönden kendilerini tükenmiş hissetmeleri, işleri gereği karşılaştıkları insanlara duyarsızlaşmaları ve kişisel başarı ve tatmin duygularında azalma görülmesidir.
Oldukça yaygın bir durumdur. Birçok kişi iş yaşamlarının bir döneminde benzer sorunlar yaşamaktadırlar. Kişinin mesleğinden uzaklaşması, kendisine, iş arkadaşlarına ve işine karşı olumsuz düşünce ve duygular beslemesi, yetersizlik ve başarısızlık hissi gibi belirtiler görülür. Kişinin rutin hayatını, işlevselliğini ve tepkilerini ciddi oranda etkiler. Tükenmişliğin getirdiği genel enerji kaybı, kişide fiziksel olarak kronik yorgunluk ve bir takım bedensel yakınmaları da ortaya çıkarır.
Tükenmişlik birdenbire ortaya çıkan bir durum değildir. Genellikle yavaş yavaş gelişir. İlk dönemde kişi kendi kapasitesine uygun olmayan hedefler belirler. Bu hedefleri gerçekleştirmek için çalışma süresini ve çabasını artırır. Kendisine ayırması gerektiği zamanı da çalışmaya adar. 2. Dönemde verdiği çabanın meyvelerini alamadığını fark etmeye başlar, hissettiği çaresizlik ile başa çıkabilmek için çalışma süresini artırır. 3. Dönemde çaresizlik daha belirgin hale gelir ve kişi iş ve sosyal ortamlardan çekilmeye başlar. Daha önce göstermediği davranış değişiklikleri ortaya çıkar. Bunlar uykusuzluk, öfke patlamaları, sürekli gerginlik, alınganlık, aşırı tepki gösterme ve kaygıdır. Son dönemde ise kişi olaylara karşı son derece duyarsız, tepkisiz ve donuk hale gelir. İş performansı tamamen düşer. Bu dönemde istirahat talepleri, istifalar görülebilir.
Tükenmişliğin Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik başladığında psikolojik, fiziksel ve zihinsel bazı belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Bu kişiler mutsuzdurlar. Öfke patlamaları olur. İş yerinde müşteriler ile sık kavga ederler. Tepkiler genellikle abartılıdır. Hayattan ve yaptığı işten zevk almazlar, bunu sıklıkla dile getirirler. Gergin ve huzursuzdurlar. Her şeyin daha kötüye gideceği, kendilerinin çok değersiz ve beceriksiz olduğu düşüncesi akıllarından çıkmaz. Dikkatlerini toplayamazlar, unutkandırlar. İş yerinde kararlar alamazlar. Devamlı yorgun, enerjisizdirler. Baş, kas ve bağırsak şikâyetleri nedeniyle sık sık doktora giderler. İşten bir ümitleri yoktur. İşlerini sürekli olarak ertelerler. Gün içinde uykulu olmalarına rağmen gece uyuyamazlar. Uyusalar da dinlenmiş olarak uyanmazlar. Sosyal ilişkilerden kaçarlar. Cinsel istek azalmıştır.
Kimler risk altında?
İş yerinden ve kendisinden beklentisi yüksek, hayır diyemeyen ve yardım istemede zorlukları olan, sorumluluk duygusu yüksek, yetki ve sorumluluk devri yapamayan kişiler risk altındadır.
Meslekte ilerlemenin adil olmadığı, görev tanımlarının iyi yapılmadığı bir çalışma ortamı, eleştirel amirler, yardımcı olmayan iş arkadaşları ve iş hakkında yetersiz eğitim almış olmak da diğer risk faktörleridir.
Sonuçlar
Bu durum hem kişi için hem de çalıştığı kurum için çeşitli şekilde kayıplara neden olmaktadır. Kişinin içinde bulunduğu diğer sosyal grupları da olumsuz olarak etkilemektedir. Bu nedenle hem kişinin kendisinin hem de işverenin bu konuda bazı önlemler alması gerekmektedir.
Tükenmişlikten kurtulmak için alınacak önlemler nelerdir?
Öncelikle kişi durumunu fark ettiği andan itibaren kendine zaman ayırması, işini eve taşımaması, etrafından yardım istemesi, iş dışında sevdiği, haz aldığı aktiviteler yaratması gerekmektedir.
İş yeri açısından bakıldığında ise, adil bir ilerleme düzeyinin sağlanması, iş kuralları ve iş tanımının iyi belirlenmesi, çalışanların olumlu taraflarının da desteklenmesi ve kararlar hakkında kendilerine fikir sorulması gibi bir sistemin sağlanması önerilebilir.
Diğer bazı öneriler
Beynimiz de bir bilgisayar gibi çalışır. Gün içinde yapılması gereken işler bilgisayarda aynı anda açtığınız dosyalar gibidir. Aynı anda açık olduklarında birbirlerini yavaşlatırlar. Bu nedenle işlerinizi önem sırasına dizip, bu sırayla tamamlamaya çalışın.
Uzun süreli ve kısa süreli hedeflerinizi yazın. Bunu bir motivasyon kartı olarak hazırlayıp sık sık görebileceğiniz bir yerde saklayın. Gün içinde bunları tekrar tekrar gözden geçirip kendinize hatırlatın.
Duygusal kararlar ve ertelemelerden yakınıyorsanız, işten çıkmadan önce ertesi gün yapılacakların bir listesini hazırlayın ve çok özel durumlar dışında bu programa bağlı kalın.
Tamamlanmayan görevler, yeni işlere dikkatinizi toplamayı zorlaştırır. Bu nedenle bir ajanda tutun. Bu konuda teknolojiden ve akıllı telefonlarınızdan yararlanın.
Gün içinde sürekli motive ve mutlu olmak mümkün değildir. Kaygılı zamanlarımız aynı zamanda problem çözme becerilerimizin arttığı dönemlerdir. Kaygının verdiği enerjiden yararlanmayı öğrenin.
Sık molalar verin. Yoğun bir çalışmanın arkasından, bir süre sohbet etmenin performansınızı artıracağını bilin.
İşi parçalara bölün. Böldüğünüz parçaları önem sırasına göre alt-alta dizin, sırayla yapmaya çalışın.
Yardım isteyin, size yardım etmek isteyenlere karşı açık olun.
Eleştirilerle ilgili yapılan en büyük yanlış, eleştiriyi tümden sizin kişiliğiniz ile ilgili olduğu düşüncesiyle baştan reddetmektir. Oysa eleştirilerin birçoğu sizle ilgili değil, sizin yaptığınız bir davranışla ilgilidir. Bu nedenle eleştirilere açık olun.
İşinizle ilgili öneriler alın. Profesyonel kurslara katılın. Kurslar iş konusunda problem çözme becerinizi artıracağından tükenmişliğe karşı da dirençli hale getirecektir.
Beynimiz sürekli yaptığı işlerde kısa yollar kullanmaya başlar. Dolayısıyla hep aynı şekilde yaptığınız işlerde hata yapma şansımız artmaktadır.
İş arkadaşlarız ile iş dışı ortamlar yaratın. Öğle tatillerini iş yeri dışında geçirin.
İş dışında bir yaşantınız olduğunu unutmayın. Sürekli olarak en üst performans gayretiyle çalışmanın işe karşı da bir soğukluk oluşturabileceği gerçeğini hatırlayın. Kendinize, ailenize ve arkadaşlarınıza da vakit ayırın.
Yapabildiğiniz ölçüde spor yapın. Sporun antidepresan etkisi ispatlanmıştır.
Tükenmişlik sendromunun belirtilerinin sizde olduğunu ve kendi kendinize başa çıkamayacağınızı düşünüyorsanız bir uzmandan da yardım alabilirsiniz.
2015 yılının tükenmişlik yaşamayacağınız, tüm umut ve beklentilerinizin gerçekleşeceği mutlu, sağlıklı bir yıl olması dileğiyle yeni yılınızı kutlarım.
